آشنایی با فرار مالیاتی و مجازات آن

فرار مالیاتی (Tax Evasion) چیست و چه مجازاتی دارد؟ مالیات بخشی از درآمد اشخاص شاغل است که تنها به دولت تعلق دارد. اما در این برخی افراد به‌ دنبال روش‌های برای دور زدن قوانین مالیاتی هستند. برای رسیدن به جواب این سوال در ادامه مقاله پیش‌رو از بلاگ نوین پال با ما همراه باشید.

جرایم فرار مالیاتی با توجه به نوع و ابعاد جرم در قانون اساسی مشخص می‌شود و توسط رای نهایی دادگاه و مراجع مربوطه، صادر و ضمانت اجرایی می‌یابد. در واقع اخذ مالیات یکی از روش‌های اساسی و بنیادین دولت‌ها برای کسب درآمد است. به همین خاطر، جرایم مالیاتی هرگز از چشم دولت دور نمی‌ماند و در صورت هر تخلفی ماجزاتی برای آن‌ها وضع کرده است. این مقاله برای آشنایی شما مخاطبان محترم با فرار مالیاتی و مجازات آن ارائه می‌شود.

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با صورتحساب الکترونیکی مالیاتی و کاربردهای آن

مالیات چیست؟

به زبانی ساده مالیات (Tax) هزینه‌ای است که دولت جهت تامین منابع مالی مورد نیازش از شهروندان دریافت می‌نماید. مطابق قانون، اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند نسبت به درآمدشان مبلغی را به دولت بپردازند. در واقع دولت‌های تمام جهان اغلب از این مبالغ جهت اداره امور کشور استفاده می‌نمایند.

به طور کلی پرداخت مالیات امری اختیاری نیست، بلکه تمامی افراد جامعه ملزم به پرداختش هستند‌ و عدم پرداخت یا هر گونه تخلف در این روند بر اساس قانون، مجازات نقدی یا کیفری را به دنبال دارد.

انواع مالیات

در واقع مالیات و انواع آن در کشور ایران به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر کدام زیر مجموعه‌های خود را دارند:

1. مالیات مستقیم
2. مالیات غیرمستقیم

به طور کلی مالیات‌ها به صورت مستقیم یا به غیر مستقیم اعمال می‌شوند. در مالیات‌ مستقیم درآمد و دارایی در نظر گرفته می‌شود و نوع غیرمستقیم به  مصرف و محدود نمودن واردات متمرکز است.

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با مالیات کارتخوان و روش پرداخت آن

فرار مالیاتی چیست؟

فرار مالیاتی (Tax Evasion) به هرگونه اقدام و تلاش قانونی و غیرقانونی جهت پرداخت نکردن تمام یا بخشی از مالیات اطلاق می‌شود. در واقع برخی از اشخاص به دلایلی مختلف دست برای فرار مالیاتی اقدام می‌نمایند. چون آن‌ها برخی مالیات صادرشده برای درآمدشان را واقعی و منصفانه نمی‌دانند، برخی هم که به هر دلیل قصد پرداخت آن را ندارند. اما در هر صورت عدم پرداخت آن در حقیقت نوعی فعل فرار از مالیات محسوب می‌شود.

چنانچه شخصی درآمدش را به دولت کمتر از آنچه هست نشان دهد، به طبع مشمول پرداخت مالیات کمتری هم خواهد شد. در اصل این همان موردی است که شرکت‌ها و اشخاص را به سوی این جرم از مالیات سوق می‌دهد. اما در متن قانون اساسی، بندهای 199 و 200 قانون مالیات‌های مستقیم چنین درج شده که:

هر شخص حقیقی یا حقوقی که بر اساس مقررات قانون مذکور مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است و در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌‌ای معادل با 20 درصد مالیات پرداخت ‌نشده خواهد بود.

علاوه بر موارد مذکور در تبصره یک این ماده199 قانون هم چنین عنوان شده که:

در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، شرکت، وزارتخانه، مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد، مسئولین امر مشمول مجازات مقرر مطابق با قانون تخلفات اداری خواهند بود.

در حقیقت، مالیات از گروه‌های مختلف طبق قانون مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم (مالیات بر ارزش افزوده) اخذ می‌گردد. بر اساس این قوانین مقدار دقیق مالیات بر درآمد و همچنین مالیات بر ارزش افزوده مشخص گردیده است. علاوه بر این بندهایی هم برای انواع فرار از مالیات، معافیت‌های مالیاتی و مجازات جرایم مالیاتی وجود دارد.

نحوه فرار مالیاتی

به طور کلی قوانین مالیاتی بسیار سخت‌گیرانه وضع شده‌اند تا اشخاص و شرکت‌ها نتوانند به این راحتی‌ها آن را دور بزنند و حق دولت و مردم جامعه را پایمال نمایند. مالیات بر ارزش افزوده که روی قیمت نهایی انواع کالاها و خدمات اتخاذ شده و به صورت لحظه‌ای از مصرف کننده اخذ می‌شود. مالیات مستقیم بر درآمد کارگران و کارمندان هم پیش از پرداخت دستمزد، از حقوق ماهیانه آن‌ها کسر می‌گردد. اما در این بین اشخاصی که کارفرما یا در مشاغل آزاد فعال هستند، از راه‌های مختلفی به دنبال فرار مالیاتی می‌گردند.

متاسفانه فرار مالیاتی اغلب توسط اقشار پردرآمد جامعه صورت می‌پذیرد. در واقع آن‌ها به واسطه زد و بند، سندسازی و ثبت قراردادهای جعلی، در تلاش برای دور زدن قوانین و همچنین کمتر جلوه دادن درآمدهای واقعی‌شان هستند تا مالیات کمتری را پرداخت نمایند یا اصلاً شامل پرداخت مالیات نشوند.

در واقع ارائه آمار، اعداد و ارقام نادرست در سندها یا صورت حساب‌ها و پرداخت‌های نقدی خارج از قرارداد که در هیچ جایی به ثبت نمی‌رسند، از روش‌های ساده فرار مالیاتی محسوب می‌شوند که اشخاص و شرکت‌های پردرآمد به وفور از آن‌ها استفاده می‌کنند.

به طور کلی فرار از مالیات بدون شک جرم به شمار می‌رود، زیرا از جنبه عمومی برخوردار است و علاوه بر حق دولت، حق دیگر مردمی که مالیات می‌پردازند هم ضایع می‌شود. در واقع فرار مالیاتی یکی از عوامل اصلی اختلال در سیستم اقتصادی و سرمایه‌گذاری کشور است و می‌تواند رکود و تورم را به دنبال داشته باشد. به موجب این امر باید شناخت انواع فرار از مالیات در کشور که متأسفانه امروزه بسیار شاهد آن هستیم، بسیار حائز اهمیت است.

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با شناسه یکتا حافظه مالیاتی و کاربرد آن

آشنایی با انواع فرار مالیاتی

همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد، <strong>فرار مالیاتی (Tax Evasion) به هرگونه تلاش جهت عدم پرداخت تمام یا بخشی از مالیات بر اساس قانون، اطلاق می‌شود. در واقع فرار مالیاتی به روش‌های مختلفی صورت می‌پذیرد. در تمامی این روش‌ها که در ادامه مقاله فهرست شده‌اند، در واقع تلاش اشخاص بر پنهان نمودن تمام یا بخشی بزرگ از درآمدشان و عدم پرداخت تمام یا قسمت بزرگی از مالیات‌شان است.

• عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه مالی طی سه سال متوالی
• پنهان نمودن درآمد و فعالیت‌های اقتصادی
• ممانعت دسترسی بازرسان و کارشناسان مالیاتی به اسناد و مدارک مالی
• تنظیم نا صحیح اطلاعات مالی شرکت در اظهارنامه و ترازنامه شرمت
• استفاده از کارت بازرگانی دیگر برای دور زدن مالیات
• حساب‌سازی و حساب به حساب نمودن‌های صوری
• ثبت مطالبات سوخت شده غیر واقعی
• تنظیم قراردادهای اقتصادی به نام دیگر اشخاص
• ظاهرسازی در نوع کسب و کار برای بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی
• جا به جایی مقدار تعدادی و ریالی کالای خریداری شده
• • ثبت تسعیر ارز غیر واقعی و محقق نشده
• عدم پرداخت مالیات تکلیفی موضوع ماده 104 در مهلت مقرر شده

همچنین مطالعه نمایید: محاسبه مالیات کسب و کارهای اینترنتی در سال ۱۴۰۲

مجازات فرار مالیاتی

به طور کلی سازمان امور مالیاتی کشور در مواد قانونی 274 تا 277 ق.م.م، کلیه جرایم فرار مالیاتی را مشخص نموده است. در واقع این جرایم طبق ماهیت اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی مشخص شده که با هم تفاوت دارد.

• جرایم فرار مالیاتی اشخاص حقیقی

مجازات ارتکاب هر یک از انواع جرایم مالیاتی که توسط اشخاص حقیقی رخ داده باشد، عبارتند از:

1. حبس 6 ماه تا 2 سال
2. جزای نقدی
3. شلاق از 31 تا 92 ضربه
4. محرومیت از حقوق اجتماعی طی مدت 5 سال
5. انتشار حکم قطعی به صورت رسانه‌ای

• جرایم فرار مالیاتی اشخاص حقوقی

در صورتی که شخص حقوقی مرتکب جرم فرار مالیاتی باشد، بر اساس ماده 275 قانون مالیات‌های مستقیم، به یکی از دو مجازات زیر محکوم می‌شود:

1. ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی تا مدت 2 سال
2. ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری تا مدت 2 سال

جرم حسابدار در فرار مالیاتی چیست؟

نکتهٔ قابل توجه اینجاست که در برخی موارد گزارش نکردن فرار مالیاتی هم جرم به شمار می‌رود. بر اساس قانون چنانچه حسابرسان، حسابداران، مأموران مالیاتی، پرسنل بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مطلع شوند که فرد یا افرادی مرتکب جرم فرار مالیاتی شده‌اند، اما آن را گزارش نکنند هم مشمول مجازات خواهند شد.

• شش ماه حبس
• پرداخت جزای نقدی
• 31 ضربه شلاق
• شش ماه محرومیت از حقوق اجتماعی
• انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها

علاوه بر موارد مذکور، برخی دیگر از انواع مجازات‌هایی که قانون برای فرار مالیاتی در نظر گرفته شامل موارد زیر هستند:

• محاسبه مالیات به شیوه علی الرأس
• محرومیت از معافیت و بخشودگی
• ممنوع الخروج شدن
• مجازات اداری
•  ابطال اسناد انتقال صوری

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با اینتاکد مالیاتی نحوه فعال کردن آن

دلایل فرار مالیاتی اشخاص و شرکت‌ها

بر اساس گزارش مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی ایران، ضمن اشاره به پیامدهای فرار مالیاتی، هشت عامل اصلی نقش‌ بارزی در فرار از مالیات شناسایی‌ شده‌اند که شامل موارد زیر است:

• عدم تنوع پایه‌های مالیاتی در کنار ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی
• وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع و متنوع
• تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و انواع فرآیندهای مالیاتی
• افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد
• عدم اعتماد اشخاص به کارایی و اثربخشی دولت
• فرهنگ مالیاتی ضعیف
• فقدان نظامی جامع از اطلاعات مالیاتی
• مشکلات ساختار اقتصادی

تفاوت فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی

به طور کلی تمایز مفهومی میان فرار از مالیات و اجتناب از پرداخت مالیات به قانونی یا غیرقانونی بودن رفتار مؤدیان مربوط است. در واقع همان‌طور که اشاره کردیم فرار مالیاتی نوعی تخلف از قانون به شمار می‌رود. زمانی که یک مؤدی مالیاتی از ارائه گزارش درست درباره درآمدهای حاصله از کار یا سرمایه‌اش که مشمول پرداخت مالیات است، امتناع می‌نماید، در خقیقت یک نوع عمل غیررسمی انجام می‌دهد؛ اما در اجتناب از پرداخت مالیاتیا همان اجتناب مالیاتی، شخص هیچ نوع نگرانی از افشای عمل خود ندارد.

در واقع اجتناب مالیاتی، از خلأهای قانونی در قانون مالیات‌ها هویدا می‌شود. در اینجا، شخص به منظور کاهش امکان پرداخت مالیات، خود دنبال روش‌های گریز از آن می‌گردد. به عنوان مثال درآمدهای نیروی کار را در قالب درآمد سرمایه نشان می‌دهد که از نرخ کمتری برای مالیات برخوردار هستند. در اجتناب مالیاتی، مؤدی مالیاتی دلیلی ندارد که نگران افشا شدن باشد، زیرا وی الزاماً تمامی مبادلات خود را با جزئیات آن، ولی به صورت غیرواقعی، یادداشت و به ثبت می‌رساند.

همچنین مطالعه نمایید: معافیت مالیاتی و مالیات استارت آپ ها

کلام آخر

فرار مالیاتی (Tax Evasion) عموماً آسان‌تر از فعالیت‌های مجرمانه‌ی ناهنجار دیگر، در میان شرکت‌ها و اشخاص قابل اثبات هستند. دولت هم می‌تواند، کلاه‌برداران مالیاتی را به جرم فرار و عدم پرداخت مالیات محکوم و به پرداخت جریمه فرار مالیاتی وادار نماید. به موجب این امر پرداخت مالیات مطابق با اصول تعیین شده اداره مالیات و در موقع مشخص برای تمامی کشورها جز اصول مهم شهروندی و همچنین جهت رفاه عمومی تعبیه شده است. همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد مالیات به دو روش در قالب مالیات بر درآمد (مستقیم) و مالیات بر ارزش افزوده (غیرمستقیم) از اشخاص، نهادها یا شرکت‌ها احذ می‌شود. در این مقاله به ماهیت فرار مالیاتی پرداختیم و انواع آن را معرفی نمودیم. در ادامه  به بررسی جرایم فرار  و مجازات‌های آن پرداختیم.

امیدواریم مقاله آشنایی با فرار مالیاتی و مجازات آن برای شما مخاطبان محترم مفید بوده باشد. لطفاً پس از مطالعه کامل این مقاله نظرات شخصی خود در زمینه فرار مالیاتی و مجازات‌های مربوط به آن را با ما در نوین پال به اشتراک بگذارید.