تراکنش‌های آنلاین مالی، در سال ۱۴۰۴ بخش بسیار بزرگی از اقتصاد دیجیتال ایران را به خود اختصاص داده‌اند. از خرید یک بلیت سینما گرفته تا رزرو بلیط هواپیما، خرید کالاهای روزمره یا حتی آموزش‌های آنلاین، همه و همه با چند کلیک و از طریق درگاه پرداخت انجام می‌شوند. این رشد سریع و وابستگی روزافزون کسب‌وکارها به پرداخت‌های آنلاین، در کنار مزایای زیادش، یک نکته‌ی اساسی را پررنگ‌تر کرده است: امنیت تراکنش‌ها. در این میان، سؤال مهمی که اغلب نادیده گرفته می‌شود این است که چرا تجربه پرداخت مشتری مهم است؟
پاسخ ساده است: وقتی مشتری احساس امنیت نکند یا فرآیند پرداخت برایش مبهم، کند یا پرریسک باشد، احتمال ترک سبد خرید به‌شدت بالا می‌رود.
بر اساس گزارش‌ها بیش از ۷۱٪ کسب‌وکارها در سال ۲۰۲۱ قربانی کلاهبرداری پرداخت شده‌اند. اگر شما هم طراح سایت هستید یا تیم فنی یک بیزینس آنلاین را هدایت می‌کنید، حتماً باید بدانید که هزینه نقض داده‌ها در آمریکا به‌طور میانگین بیش از ۹.۴۴ میلیون دلار بوده است. این ارقام یعنی یک اشتباه امنیتی، می‌تواند حتی موفق‌ترین برندها را فلج کند.
فهرست مطالب
زیرساخت‌های اصلی امنیت: پیش از کدنویسی چه باید بدانید؟
قبل از آن‌که یک خط کد برای درگاه پرداخت بنویسید، باید زیرساخت‌ها و مفاهیم امنیتی پایه را بشناسید:
استاندارد PCI DSS: این استاندارد بین‌المللی برای حفظ امنیت اطلاعات کارت‌های بانکی است. هر سیستمی که اطلاعات کارت را پردازش یا ذخیره می‌کند، باید با این استاندارد منطبق باشد.
رمزنگاری (Encryption): استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری مانند SSL/TLS برای انتقال امن داده‌ها ضروری است. رمزنگاری متقارن و نامتقارن را بشناسید و بسته به کاربرد، از مناسب‌ترین آن‌ها استفاده کنید.
توکن‌سازی (Tokenization): به جای ذخیره‌سازی مستقیم اطلاعات کارت، از توکن‌هایی استفاده کنید که در صورت سرقت، کاملاً بی‌ارزش هستند.
احراز هویت چند مرحله‌ای (MFA): به کارگیری احراز هویت چندعاملی برای کاربران و مدیران پنل‌ها، جلوی بسیاری از حملات ساده را می‌گیرد.
با این پایه‌ها، شما قدم اول برای رعایت نکات امنیتی برای طراحان سایت هنگام کار با درگاه پرداخت را درست برداشته‌اید.
نکات امنیتی در فرانت‌اند (Frontend): طراحی رابط کاربری امن
دومین نقطه‌ای که باید امنیت را رعایت کنید فرانت اند است. ولی اهمیت طراحی صفحه پرداخت در امنیت فرانت‌اند چیست؟ به طور کلی چون این لایه اولین جایی است که کاربر با آن تعامل دارد، هر ضعف امنیتی یا طراحی نامناسب در آن، می‌تواند مستقیماً اعتماد کاربر را از بین ببرد یا حتی زمینه را برای حملات سایبری فراهم کند.
استفاده از HTTPS و TLS 1.3
با یکی از پایه‌ای‌ترین اصول شروع می‌کنیم: استفاده از HTTPS با نسخه TLS 1.3. به وسیله این پروتکل امنیتی داده‌های واردشده در فرم پرداخت (مثل شماره کارت یا رمز دوم) به‌صورت رمزنگاری‌شده بین مرورگر کاربر و سرور جابه‌جا می‌شوند.
نسخه TLS 1.3، به‌روزرسانی مهمی نسبت به نسخه‌های قبلی (مثل TLS 1.2) دارد؛ چون هم سریع‌تر است و هم از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی‌تری استفاده می‌کند، مثلاً از RSA key exchange که آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده داشت، فاصله گرفته است.
اعتبارسنجی فرم‌ها در دو سطح: کلاینت و سرور
خیلی از توسعه‌دهندگان هنوز این اشتباه را می‌کنند که اعتبارسنجی فرم را فقط در سمت کلاینت انجام می‌دهند، چون هم سریع است و هم تجربه کاربری خوبی دارد. اما کافی است یک کاربر مخرب فرم را به‌صورت دستی (با ابزارهایی مثل Postman یا CURL) ارسال کند تا امنیت شما کاملاً نقض شود.
پس حتماً از دو سطح اعتبارسنجی استفاده کنید: یکی در فرانت‌اند با جاوااسکریپت برای واکنش سریع و نمایش پیام‌های خطا به کاربر، و دیگری در بک‌اند برای اطمینان از صحت اطلاعات قبل از پردازش.
پنهان‌سازی و محدودسازی نمایش داده‌های حساس
وقتی کاربر اطلاعات مالی وارد می‌کند، این داده‌ها باید تا جای ممکن از دید خارج شوند. به‌جای آن‌که فیلد شماره کارت همیشه قابل مشاهده باشد، می‌توانید فقط چهار رقم آخر را نمایش دهید (مثلاً هنگام تأیید سفارش). همچنین برای فیلدهایی مثل CVV یا رمز دوم، استفاده از input type=”password” یک الزام است، نه یک گزینه.
همچنین داده‌ها باید پس از ثبت، به‌صورت خودکار از DOM حذف شوند و در حافظه مرورگر ذخیره نشوند. استفاده از ویژگی‌هایی مانند autocomplete=”off” در فرم‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات در cache مرورگر ذخیره نشوند.
استفاده از پلاگین‌های معتبر و امن
اگر در طراحی درگاه پرداخت از افزونه‌ها یا پلاگین‌ها استفاده می‌کنید (مثلاً پلاگین‌های درگاه برای ووکامرس یا شاپیفای)، مطمئن شوید که این افزونه‌ها از منابع معتبر، به‌روز و دارای پشتیبانی فعال تهیه شده‌اند. افزونه‌های ناامن، بدون بررسی امنیتی، می‌توانند کدهای مخرب را به سایت شما تزریق کنند یا باعث افشای اطلاعات کاربران شوند. پیش از استفاده از هر پلاگین، موارد زیر را بررسی کنید:
- تعداد نصب فعال و امتیاز کاربران
- آخرین تاریخ به‌روزرسانی
- میزان پاسخگویی توسعه‌دهنده به باگ‌ها
- وجود گزارش آسیب‌پذیری قبلی (از طریق سایت‌هایی مثل WPScan)
محافظت در برابر حملات XSS
یکی از رایج‌ترین تهدیدها در فرانت‌اند، حملات XSS یا Cross-Site Scripting است. برای مقابله با این حملات، تمام ورودی‌های کاربر باید قبل از نمایش در HTML، پاک‌سازی (sanitize) و رمزگذاری (escape) شوند. در فریم‌ورک‌هایی مثل React یا Vue، تا حد زیادی این کار به‌صورت پیش‌فرض انجام می‌شود، ولی در HTML خام یا استفاده از jQuery باید این موضوع را با دقت کنترل کنید.
ملاحظات امنیتی در بک‌اند (Backend): حفاظت از داده‌ها در سرور
امنیت واقعی آن‌جاست که کاربران آن را نمی‌بینند. بک‌اند، محل ذخیره‌سازی و پردازش اطلاعات حساس است و ضعف در این لایه می‌تواند فاجعه‌بار باشد:
محدود کردن دسترسی‌ها (RBAC):
همه افراد یا ماژول‌ها نباید دسترسی کامل به داده‌های پرداخت داشته باشند. اصل کمترین امتیاز را رعایت کنید.
بکاپ‌گیری رمزنگاری‌شده:
بکاپ‌های منظم، باید به صورت رمزنگاری‌شده نگهداری شوند تا در صورت سرقت، قابل استفاده نباشند.
فایروال و تفکیک شبکه:
داده‌های حساس را در زیرشبکه‌هایی جدا از شبکه عمومی قرار دهید.
نظارت و لاگ‌گیری مداوم:
هر فعالیت مشکوک در بک‌اند باید به‌سرعت شناسایی شود. لاگ‌ها را به‌صورت امن نگهداری کنید.
اسکن‌های امنیتی منظم:
از ابزارهایی برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها استفاده کنید. تست نفوذ و بررسی OWASP Top 10 را به‌صورت دوره‌ای انجام دهید.
جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی امنیت درگاه پرداخت برای طراحان
برای آن‌که مطمئن شوید همه اقدامات لازم را انجام داده‌اید، این چک‌لیست می‌تواند مفید باشد:
✅ استفاده از HTTPS با TLS 1.3
✅ رمزنگاری و توکن‌سازی داده‌های پرداخت
✅ اعتبارسنجی کامل فرم‌ها در کلاینت و سرور
✅ استفاده از درگاه‌های دارای نماد اعتماد الکترونیک
✅ احراز هویت چندمرحله‌ای در صفحات مدیریتی
✅ بکاپ‌گیری منظم با رمزگذاری
✅ تست‌های امنیتی بر اساس OWASP
✅ انتخاب ارائه‌دهنده‌ای با پشتیبانی از 3D Secure
✅ تفکیک شبکه و استفاده از فایروال
✅ رعایت کامل استاندارد PCI DSS
این چک‌لیست، اجرای درست و کامل نکات امنیتی برای طراحان سایت هنگام کار با درگاه پرداخت را تضمین می‌کند و امنیت نهایی پروژه را چند برابر می‌سازد.
سوالات متداول
۱. آیا استفاده از افزونه درگاه پرداخت آماده امن است؟
بله، به شرطی که افزونه از منابع معتبر تهیه شده باشد، به‌روز باشد و با آخرین نسخه‌های امنیتی هماهنگ باشد. در غیر این صورت، می‌تواند آسیب‌پذیری‌های جدی ایجاد کند.
۲. چرا باید از توکن‌سازی استفاده کنیم؟
توکن‌سازی باعث می‌شود اطلاعات کارت مشتری مستقیماً در سیستم شما ذخیره نشود.
۳. درگاه نوین پال از چه ویژگی‌های امنیتی استفاده می‌کند؟
نوین پال با پشتیبانی از SSL، توکن‌سازی، احراز هویت چندعاملی و انطباق با PCI DSS، یکی از امن‌ترین گزینه‌ها برای درگاه پرداخت در ایران است.
۴. اگر رمزگذاری انجام ندهم چه می‌شود؟
عدم رمزگذاری، مانند فرستادن اطلاعات کارت روی یک کاغذ باز است. هر کسی در مسیر می‌تواند آن را بخواند.
نوین پال