در این مقاله در مورد تاریخچه بانکداری در جهان و ایران بیشتر صحبت می کنیم. ابتدا PSP چیست؟ این کلمه مخفف عبارت Payment Service Provider به معنای ارائه‌دهنده خدمات پرداخت است. ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت، شرکت‌هایی هستند که به کسب و کارها، فروشگاه‌ها و کاربران خدماتی را ارائه می‌دهند که فرآیند پرداخت را تسهیل می‌کنند.
شرکت های PSP به عنوان واسطه‌ای بین مصرف‌کنندگان و بانک‌ها عمل می‌کنند و با استفاده از فناوری‌های نوین، امنیت و سرعت بیشتری را به فرایندهای مالی اضافه می‌کنند. در ادامه، سیر تکامل بانکداری در جهان و ایران را بررسی خواهیم کرد و به تاریخچه، تحولات و مقایسه‌های مختلف در این حوزه خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
تاریخچه بانکداری در ایران از دوران باستان تا عصر حاضر
تاریخچه بانکداری در ایران به دوران باستان و تمدن‌های قدیمی برمی‌گردد. در این دوران، بانکداری به معنای امروزی وجود نداشت؛ اما اشکالی از معاملات و ذخیره‌سازی دارایی‌ها مطرح بود. معابد و مکان‌های مقدس به عنوان مرکز نگهداری دارایی‌ها و وام‌دهی به کشاورزان و بازرگانان عمل می‌کردند. این نظام ابتدایی در طول زمان با ایجاد نهادهای مالی جدید و تاسیس بانک‌های رسمی تغییر کرد.
در دوران ساسانیان، سیستم مالی و اقتصادی پیشرفته‌تری شکل گرفت و بازرگانی رونق بیشتری یافت. اما پس از ورود اسلام به ایران، نظام مالی تحت تاثیر اصول اسلامی قرار گرفت و بانکداری به شکل جدیدی درآمد. با تاسیس دولت‌های مختلف در ایران، نظیر صفویه و قاجاریه، بانک‌ها به تدریج شکل مدرن‌تری به خود گرفتند. تاسیس بانک شاهنشاهی ایران در سال ۱۸۸۹ میلادی نقطه عطفی در تاریخ بانکداری ایران بود.
در دوران معاصر، پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بانکداری ایران دستخوش تغییرات عمده‌ای شد. نهادهای مالی به سمت استفاده از اصول شریعت روی آوردند و بانک‌ها مجبور به استفاده از قراردادهای مشارکتی و غیرربوی شدند.
تاریخچه بانکداری در جهان
تاریخچه بانکداری در جهان به هزاران سال قبل برمی‌گردد و به تمدن‌های باستانی مانند بین‌النهرین و مصر مرتبط است. نخستین بانک‌ها در این مناطق به وام‌دهی و نگهداری دارایی‌ها مشغول بودند و معاملات با کالاها انجام می‌شد. با توسعه تجارت، بانکداری به یونان و روم گسترش یافت و موسسات مالی رسمی شکل گرفتند.
پس از افول بانکداری در قرن پنجم، دوره رنسانس باعث احیای آن شد و بانک‌های ایتالیایی مانند مدیچی پیشگام شدند. در قرن هفدهم، بانک انگلستان به عنوان بانک مرکزی تأسیس شد و بانکداری مدرن شکل جدیدی به خود گرفت.
تحولات بانکداری در گذر زمان نگاهی به گذشته، حال و آینده بانکداری
تحولات بانکداری نشان‌دهنده تغییرات عمده‌ای در پاسخ به نیازهای اقتصادی و اجتماعی است. از بانکداری سنتی حضوری به بانکداری دیجیتال و آنلاین، فناوری‌های نوین مانند اینترنت و تلفن‌های همراه، باعث شده‌اند که بانک‌ها خدمات خود را الکترونیکی ارائه دهند. بانکداری دیجیتال اکنون به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی تبدیل شده و اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها به مشتریان دسترسی راحت‌تری به خدمات بانکی می‌دهند، در نتیجه رضایت مشتریان و کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها افزایش یافته است.
بانکداری سنتی در مقابل بانکداری مدرن
بانکداری سنتی و مدرن به طور قابل توجهی با هم متفاوت هستند. در بانکداری سنتی، مشتریان مجبورند برای انجام معاملات به شعبه‌های بانکی مراجعه کنند که این امر، زمان و هزینه بیشتری را به همراه دارد.
به عکس، بانکداری مدرن به مشتریان این امکان را می‌دهد که از هر مکان و در هر زمان به خدمات بانکی دسترسی داشته باشند و فرآیندهای وام‌دهی و سپرده‌گذاری را با سرعت بیشتری انجام دهند. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاک‌چین، امنیت بیشتری را در معاملات فراهم می‌آورد.
سیستم بانکداری ایران در مقایسه با جهان
سیستم بانکداری ایران در مقایسه با جهان، نقاط قوت و ضعفی دارد. از نقاط قوت این سیستم، می‌توان به نظام بانکداری دولتی و نظارت قوی بر فعالیت‌های بانکی اشاره کرد که به حفظ ثبات مالی کشور کمک می‌کند. بانک مرکزی ایران، با نظارت بر بانک‌ها و تنظیم سیاست‌های پولی، سعی در کنترل تورم و حفظ ارزش پول ملی دارد.
اما از سوی دیگر، سیستم بانکداری ایران با چالش‌هایی نیز مواجه است. محدودیت‌های بین‌المللی به دلیل تحریم‌ها و عدم دسترسی به فناوری‌های نوین، مانع از رشد و توسعه بانکداری مدرن در ایران شده است. همچنین، عدم تنوع در خدمات بانکی و مشکلات مربوط به شفافیت مالی، از دیگر چالش‌های این سیستم به شمار می‌روند.
سیر تکامل بانکداری از معاملات پایاپای تا ارزهای دیجیتال
سیر تکامل بانکداری از معاملات پایاپای و استفاده از کالاها به عنوان ارز، به ظهور سکه‌ها و در نهایت به ارزهای دیجیتال رسیده است. با گذشت زمان، نیاز به ابزارهای مالی کارآمدتر و سریع‌تر موجب شده که بانک‌ها به سمت نوآوری حرکت کنند. در ابتدا، معاملات مالی به صورت پایاپای انجام می‌شد و سپس با ظهور سکه‌ها، سیستم مالی به شکل پیچیده‌تری درآمد.
امروزه، با ظهور انواع ارز دیجیتال و فناوری بلاک‌چین، تحولی جدید در صنعت بانکداری ایجاد شده است. ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم به عنوان یک نوع جدید از دارایی‌ها شناخته شده‌اند و امکان انجام معاملات سریع و امن را فراهم کرده‌اند.
اولین بانک جهان
اولین بانک جهان، بانک Berenberg است که در سال ۱۵۹۰ در هامبورگ آلمان تاسیس شد. این بانک که به عنوان بانک سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود، به فعالیت‌های مالی مختلف از جمله کارگزاری و مدیریت دارایی‌های سازمانی مشغول است. تاسیس این بانک، نقطه عطفی در تاریخ بانکداری به شمار می‌رود و نشان‌دهنده آغاز عصر جدیدی در صنعت مالی است.
اولین بانک ایران
در ایران، اولین بانک به نام بانک شاهنشاهی ایران در سال ۱۸۸۹ تاسیس شد. این بانک نقش مهمی در توسعه اقتصادی و مالی کشور ایفا کرد و به تامین مالی پروژه‌های زیرساختی و صنعتی کمک کرد. بانک شاهنشاهی به عنوان نخستین بانک دولتی ایران، تاثیرات زیادی بر نظام مالی و اقتصادی این کشور گذاشت.
بانک مرکزی چگونه شکل گرفت؟
بانک مرکزی به عنوان نهاد نظارتی و تنظیم‌گر در نظام بانکی هر کشور شکل گرفت. در ایران، بانک مرکزی در سال ۱۹۶۰ تاسیس شد و وظیفه نظارت بر بانک‌ها و ارائه سیاست‌های پولی و مالی را بر عهده دارد. این نهاد به عنوان حافظ ثبات مالی و اقتصادی کشور عمل می‌کند و به تنظیم عرضه پول و نرخ بهره می‌پردازد.
کلام آخر
سیر تکامل بانکداری در جهان و ایران نشان‌دهنده تغییرات و تحولات عمده‌ای است که این صنعت در پاسخ به نیازهای اقتصادی و اجتماعی داشته است. با ورود فناوری‌های نوین و تغییرات در رفتار مشتریان، آینده بانکداری به سمت دیجیتال شدن و ارائه خدمات الکترونیکی پیش می‌رود. این تحولات هرچند چالش‌هایی را به همراه دارد، اما فرصت‌های جدیدی نیز برای رشد و توسعه این صنعت ایجاد می‌کند.
نوین پال
سوالات متداول
اولین بانک جهان در کدام کشور تاسیس شد؟
اولین بانک جهان به شکل امروزی آن در ایتالیا تاسیس شد.
اولین بانک سهامی در جهان کدام است؟
اولین بانک سهامی در جهان، بانک مونته دی پاسکی دی سیه‌نا در ایتالیا است که در سال ۱۴۷۲ تاسیس شد.