آشنایی با بوم مدل کسب و کار و روش طراحی آن

چنانچه ایده آغاز کسب‌وکاری جدید را در سر دارید و نمی‌دانید از کجا آکارتان غاز نمایید یا اینکه می‌خواهید مدل تجارت فعلی‌تان را بهینه کنید ولی در این راه سردرگم شده‌اید، بهره‌مندی از تکنیک طراحی بوم مدل کسب و کار برای شما بهترین گزینه انتخابی محسوب می‌شود. این مقاله جهت آشنایی با بوم مدل کسب و کار و روش طراحی آن برای شما مخاطبان محترم نوین پال است.

بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) ابزاری بصری جهت مدیریت استراتژیک تجارت است که می‌تواند بسیار راحت و سریع، ماهیت و اهداف ایده‌های کسب‌وکارها را، به مخاطبلن انتقال دهد. در واقع بوم بیزینس مدل، همان‌طور که از نامش هویداست سندی به شمار می‌رود که کلیه عناصر کلیدی بیزنس یا محصولی را با چارچوب مشخص و منسجم، بیان می‌نماید. چنانچه مایلید با صفر تا صد بوم مدل کسب‌وکار (BMC) و کاربردهای آن بیشتر آشنا شوید در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

همچنین مطالعه نمایید: برای راه اندازی کسب و کار اینترنتی چه باید کرد؟

تفاوت بیزینس پلن با بیزینس مدل

پیش از اینکه به موضوع اصلی مقاله بپردازیم، برای درک بهتر بوم بیزینس مدل، ابتدا باید با تفاوت‌های آن و بیزینس پلن بیشتر آشنا شویم. در واقع بیزینس مدل (Business Model)، مکانیسمی محسوب می‌شود که شرکت به واسطه آن می‌تواند به سود دست یابد؛ اما بیزینس پلن (Business Plan) سندی در واقع است که استراتژی شرکت و عملکرد مالی مورد انتظارش را در سال جاری ارائه می‌نماید.

بیزینس مدل شرح می‌دهد که شرکت به چه روش در زنجیره ارزش صنعت جای گرفته و روابط آن با تامین کنندگان، مشتریان و شرکا را چطور مدیریت می‌نماید تا به سوددهی بهتری برسد. اما بیزینس پلن اما چنین موقعیت‌یابی را به مجموعه‌ای از اقدامات استراتژیک مبدل نموده و تاثیرات مالی آن‌ها را مورد بررسی قرا می‌دهد.

بوم مدل کسب و کار چیست؟

به طور کلی پیش از هر اقدامی نظیر ایجاد فروشگاه آنلاین یا خرید درگاه پرداخت اینترنتی جهت آغاز یک کسب و کار، ابتدا باید بوم مدل کسب و کار خودمان را طراحی نماییم. اما شاید این سوال برای شما پیش آید که بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) چیست؟

در واقع تمامی مدل‌های تجاری، برنامه‌هایی جهت تشریح روش‌های کسب درآمد تجارت‌ها به شمار می‌روند. چنین مدل‌هایی پایگاه مشتریان را معرفی می‌نمایند، روش ارائه‌ ارزش آن را شرح و دیگر جزئیات تأمین مالی را نیز قید می‌نمایند. این بوم هم تمامی این اجزای متفاوت را در صفحه‌ای ارائه می‌نماید.

 بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) یا همان BMC به نام‌های دیگری چون بوم کسب و کار یا کانواس کسب و کار هم شناخته می‌شود، در واقع برنامه‌ای جهت اجرای موفق مدل کسب‌وکار، آگاهی از منابع درآمد، مشتری هدف (Target Customer)، محصولات و جزئیات امور مالی محسوب می‌شود. بوم مدل کسب‌وکار در حقیقت یک استراتژی و برنامه‌ای است که شرح می‌دهد کسب‌وکارمان چطور باید درآمد کسب نماید. می‌توان چنین اذعان کرد که بوم مدل کسب‌وکار ابزاری جهت مدیریت استراتژیک است که به ما در تجسم و ارزیابی ایده کسب‌وکارمان کمکی شایان می‌نماید. در اصل این سند یک از نُه بخش مختلف را شامل می‌شود که هر کدام از آن‌ها نشان‌دهنده یکی از عناصر مختلف و مهم در کسب‌وکار است.

بخش‌های مختلف بوم مدل کسب و کار

در این بخش از مقاله قص داریم تا بخش‌های مختلف بوم مدل کسب و کار  را معرفی و بررسی نماییم. همان‌طور که در مطالب بالا عنوان شد بیزینس مدل کانواس (Canvas Business Model) شامل نُه بخش مختلف است. در واقع بخش سمت راست این بوم بر مشتریان یا بازار تمرکز دارد؛ بخش مذکور به معیارهایی خارجی می‌پردازد که در اصل تحت کنترل ما نیستند. بخش سمت چپ لین بوم هم به خود کسب‌وکار می‌پردازد و معیارهای داخلی تحت کنترل آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. در بخش میانی، قسمت مرتبط با ارزش‌های پیشنهادی قرار گرفته که تبادل ارزش بین کسب‌وکار و مشتریان را مشخص می‌کند. به طور کلی بخش‌های مختلف بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) عبارتند از:

1. ارزش پیشنهادی (Value Proposition)

در حقیقت مرحله ارزش‌ پیشنهادی، بنیادی‌ترین بخش در هر کسب و کار محسوب می‌شود. جهت تاکید بر این اهمیت هم همان‌طور که در تصور زیر قابل رویت است، درست در مرکز بوم مدل کسب و کار، قرار دارد. در حقیقت ارزش‌ پیشنهادی، حاصل تبادل ارزش میان کسب‌وکارمان و مشتریان است. تبادل مذکور، بدین شکل صورت می‌پذیرد که مشتریان، به واسطه خرید کالا و یا بهره‌مندی از خدمات‌مان، وجهی را به ما باز می‌گردانند.

برای اینکه بتوانیم ارزش پیشنهادی (Value Proposition) را در بوم کسب و کار به راحتی مشخص نماییم، باید سوالات زیر را از مطرح کنیم:

• کسب‌وکارمان چه مشکلی را برای مخاطبان برطرف می‌کند؟
• در کل چرا فردی باید بخواهد که از خدمات و محصولات ما استفاده نماید؟
• چه موردی به طور غیرمستقیم مشتریان را وادار می‌نماید تا از محصولات و خدمات ما استفاده کنند؟

2. بخش‌بندی مشتریان (Customer Segments)

به زبانی ساده‌تر، بخش‌بندی مشتریان یا در انگلیسی، سگمنتیشن به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن، مشتریان را طبق فاکتورهای مشترک و معیین به دسته‌‌های مختلف، تقسیم‌بندی می‌نماییم. از جمله معیارهای مذکور می‌توان به مواردی چون سن، جنیست، علایق، سلایق، نیازها، میزان تحصیل، اعتقادات، محل زندگی، عادت‌ها و دیگر نکات مشابه اشاره کرد. در واقع تقسیم‌بندی مشتری، مرحله دوم از طراحی بوم مدل کسب‌وکار به شمار می‌رود، اما در برخی مواقع، می‌تواند به عنوان مرحله اول هم کاربرد داشته باشد.

3. چارچوب تعامل با مشتریان (Customer Relationships)

از دیگر مراحل طراحی بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas)، می‌توان به تعامل با مشتریان (Customer Relationships) اشاره کرد. شاید در حال حاضر به درک درستی از مشتریان احتمالی خود رسیده‌ایم و می‌دانیم ارزش حدودی خدمات و محصولات ما چقدر است. حال اکنون زمان آن رسیده تا نوع روابط خود را با مشتریان، مشخص نماییم.

این مرحله به ارتباط با مشتری یا همان Customer Relationships شهرت دارد. به زبانی ساده، می‌توان چنین بیان کرد که در بخش مذکور، جنس ارتباط ما با مشتریان تعیین می‌گردد. حال این نوع ارتباط می‌تواند در مواردی چون حضوری، به واسطه شخص ثالث، آنلاین یا از طریق اپراتور، به واسطه انواع ایونت و تلفنی خلاصه شود.

4. کانال‌های دسترسی به مشتریان (Channels)

حال در این بخش از بوم مدل کسب و کار نوبت به انواع مسیرهای ارتباطی با مشتریان می‌رسد. به زبانی ساده، با مشخص نمودن کانال‌ها در طراحی بوم کسب‌وکار، مسیرهایی ایجاد نماییم که در آن، ارزش پیشنهادی مشخص شده از سوی ما، به کانال‌های دسترسی مختلف به مشتریان مشتریان برسد. در واقع این بخش به نوعی یکی از زیرمجموعه پلن قیف بازاریابی کسب‌وکار هم، محسوب می‌شود.

به طور کلی انواع مختلف کانال‌ها در طراحی بوم مدل کسب و کار، به موارد زیر خلاصه می‌شود:

• رسانه‌های اجتماعی چون اینتساگرام، توییتر، تلگرام و دیگر موارد مشابه
• ارسال ایمیل
• شبکه‌سازی با همان نتورکینگ (Networking)
• بازاریابی مجازی (Internet Marketing)
• تولید محتوا در وب‌سایت
• بازاریابی محتوایی (Content marketing) و دیگر نکات مشابه

برای درک بهتر این مفهوم می‌توانید مقالات اینفلوئنسر مارکتینگ در بازاریابی و استراتژی ویدیو مارکتینگ را مطالعه نمایید.

5. فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)

در این بخش، از سمت مشتری و مخاطب، به سوی کسبوکارمان می‌رویم. حال باید مسائل داخلی کسب و کار خود را سامان دهیم و بخش‌های مختلف آن را هم، با دقت و جزییات مشخص کنیم. نخستین مرحله در این بخش، تعیین نمودن فعالیت‌های کلیدی کسب‌وکارمان است.

6. منابع کلیدی (Key Resources)

پس از اینکه فعالیت کلیدی در جریان طراحی بیزینس مدل کانواس (Canvas Business Model) را مشخص نمودیم، باید به این فکر باشم که جهت تحقق این اهداف و فعالیت‌ها، به چه منابعی نیازمند هستیم. در واقع تعیین منابع کلیدی در موفقیت یک کسب و کار، نقش بسزایی دارد و در برخی مواقع بدون تامین همان منابع، نمی‌توان انتطار رشد و موفقیت را در تجارت داشت یا شاید بقای بیزنس هم امری غیرممکن باشد.

در حقیقت، منابع کلیدی (Key Resources) بوم مدل کسب و کار دسته‌بندی‌های زیر را شامل می‌شود:

• نیروی کار که افراد حاضر در کسب و کار و پرنسل هستند.
• محل و موقعیت جغرافیایی کسب و کار
• حق امتیاز محصولات یا خدمات
• راهکارهای ویژه و دستورالعمل‌های اختصاصی کسب‌وکار
• تجهیزات، کامپیوترها، اتصال اینترنت و مواردی از این قبیل

7. پارتنرهای کلیدی (Key Partnerships)

جهت اینکه بتوانیم فعالیت‌های کلیدی کسب‌وکارمان را محقق نماییم تا به اهداف تعیین شده دست یابیم، بدون شک مسیری طولانی و سخت را در پیش‌رو خواهیم داشت. در اصل پیمودن چنین مسیری به تنهایی امکان‌پذیر نیست و در این بین، بدون شک به همراه نیاز خمندیم. برخی کواقع با توجه به فعالیتی که صورت می‌دهیم، وجود شرکای کلیدی، امری ضروری و حیاتی است. چراکه شاید که این پارتنرهای کلیدی نقش تامین منابع کلیدی را به عهده بگیرند.

8. ساختار هزینه (Cost Structure)

در محله هشتم از بوم مدل کسب و کار، باید هزینه‌های خود را از صفر تا صد مشخص نماییم و همه را با جزییات کامل مکتوب کنیم تا در نهایت، برای آن به ساختار و چارچوبی مشخص و منسجم برسیم. ما برای انجام هر کاری که تا الان در بوم کسب و کار مشخصش نموده‌ایم، به پول احتیاج داریم و باید تمام هزینه‌ها را بپردازیم. اما گذشته از مسئله تامین بودجه، ساختاربندی و مدیریت هزینه‌های مذکور نکته‌ای بسیار حائز اهمیت است.

9. جریان درآمدی (Revenue Stream)

از آخرین بخش‌های طراحی بوم مدل کسب و کار، می‌توان به تعیین جریان درآمدی (Revenue Stream) اشاره کرد. به زبانی ساده، چنانچع بخواهیم مرحله مذکور از طراحی BMC را تعریف نماییم، می‌توان به جمله زیر بسنده کرد:

جریان درآمدی (Revenue Stream)، در واقع به فرایندی اطلاق می‌گردد که در آن، ارزش پیشنهادی یا همان روشی که ما جهت رفع نیاز مشتریان برای آن‌ها ارائه می‌دهیم، به درآمد مالی و مادی مبدل می‌شود.

به طور کلی از چند طریق می‌توانیم درآمد کسب نماییم که عبارتند از:

• فروش دارایی: به واسطه فروش حقوق مالکیت یک محصول به خریداران
• هزینه استفاده: با اخذ هزینه از مشتریان جهت استفاده از محصول یا خدمات
• هزینه اشتراک: به واسطه اخذ هزینه از مشتریان جهت استفاده منظم و مداوم از محصولات یا خدمات
• اجاره: مشتریان جهت دریافت حقوق انحصاری استفاده از دارایی در یک بازه زمانی معین، وجه پرداخت می‌کنند.
• مجوز: مشتریان برای دریافت مجوز و بهنره‌مندی از دارایی معنوی شرکت باید هزینه بپردازند.
• هزینه کارگزاری: در واقع درآمد حاصله از عمل تحت عنوان واسطه میان دو یا چندین طرف
• تبلیغات: از طریق اخذ هزینه از مشتریان برای تبلیغات یک محصول، خدمات یا نام تجاری با بهر‌مندی از بسترهای شرکت

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با مارکت پلیس و تفاوت آن با فروشگاه آنلاین

تاریخچه  بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas)

بوم مدل کسب‌وکار برای نخستین‌بار توسط الکساندر استروالدر (Alexander Osterwalder) و ایو پینیور (Yves Pigneur) در کتابی به نام خلق مدل کسب‌وکار (Business Model Generation) به عنوان چارچوبی جهت برنامه‌ریزی، توسعه و آزمایش انواع مدل‌های کسب‌وکار در سازمان‌ها معرفی گردید.

علاوه بر این بوم کسب و کار ناب (Lean Canvas) تحت عنوان اقتباسی از بوم مدل کسب‌وکار تهیه شد. در مقایسه با نوشتن یک طرح کسب و کار که شاید هفته‌ها به زمان‌بر باشد، می‌توان از یک بوم کسب و کار ناب بهره‌مند شد که تصویری از ایده تجاری‌مان را تنها در چند ساعت به ما نشان می‌دهد.

انواع بوم مدل کسب و کار

به طور کلی طرح کسب‌وکار را باید در دو بوم نقاشی نماییم یا حداقل یک بوم را به دو بخش تبدیل کنیم!. در واقع بوم اول به تولیدات داخل سازمان مربوط می‌شود. این بدان معناست که باید روند تولید محصول یا خدمات را روی یک بوم طراحی نماییم. در بوم دوم نیز به مشتریان مربوط می‌شود، یعنی در آن باید مشخص نماییم که آن‌ها کیستتند، از کجا با محصول ما آشنا شده‌اند و چرا به آن نیاز دارند.

همان‌طور که مشخص است، انواع بوم مدل کسب و کار را باید به واسطه بهره‌مندی از سوالات شفاف‌سازی نماییم. در تمامی مراحل ایجاد یک بوم،‌ همواره لازم است تا سوالات کلیدی را مطرح کنیم. در حقیقت سوالات مذکور خودبخود ما را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد.

دلایل اهمیت بوم مدل کسب و کار

حال که با ماهیت کلی کانواس کسب و کار آشنایی پیدا کردید، در این بخش از مقاله دلایل اهمیت آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• بوم مدل کسب و کار (BMC) مدل‌های تجاری را مرور می‌نماید و در قیاس با برنامه‌های تجاری پیشین جزئیات غیرضروری را حذف می‌کند.
• بهره‌مندی از BMC و درک جزئیات آن بسیار راحت است و هر شخصی می‌تواند از آن به سادگی استفاده نماید.
• ما می‌توانیم بوم کسب‌وکار را خیلی راحت اصطلاح نماییم و با کارمندان و سهام‌داران به اشتراک بگذاریم.
• بوم مدل کسب‌وکار برای شرکت‌های بزرگ و همچنین استارت‌آپ‌های کوچک و تازه‌کار بهترین گزینه انتخابی محسوب می‌شود.
• به واسطه استفاده از BMC می‌توانیم ارتباط جنبه‌های مختلف را به شکلی مطلوب‌تر شفاف‌سازی نماییم.
• می‌توانیم از قالب BMC برای جلسات ایده‌پردازی هم بهره‌مند شویم.

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با لین استارتاپ و تاثیرش در موفقیت کسب وکارها

نحوه ایجاد بوم مدل کسب و کار

همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد، بوم کسب و کار به نُه بخش مختلف تقسیم می‌شود. در واقع جهت پر کردن این بوم باید ایده پردازی نمود و درباره هر بخش هم تحقیق نماییم. سپس لازم است تا داده‌هایی گرداوری شده را در بخش مرتبط درج کنیم؛ آنگاه بوم مدل کسب و کار آماده‌ بهره‌برداری خواهد بود. برای درک بهتر مطلب و ایجاد بوم کسب‌وکار مطابق تصویر زیر عمل نمایید.

مزایای بوم مدل کسب و کار

در این بخش از مقاله قصد داریم به این نکته بپردازیم که مزایای بوم مدل کسب و کار چیست؟ استفاده از BMC می‌تواند مزایای بسیار زیادی را به همراه داشته باشد که شامل موارد زیر می‌شود:

• قابل فهم بودن: در واقع بوم مدل کسب و کار تنها یک‌ صفحه بصری است و به‌ سادگی قابل درک است.
• متمرکز بودن: کلیه خطاهایی را که شاید در یک‌ مدل‌ کسب‌و‌کار سنتی وجود دارد با BMC از بین‌ می‌برد که از هر لحاظ عالی است.
• انعطاف‌پذیری: ما می‌توانیم خیلی سریع‌ و راحت در مدل‌مان تغییرات به وجود آوریم و همچنین ایده‌های‌ مختلفی را در آن ترسیم‌ کنیم.
• مشتری‌مداری: در واقع بوم کسب و کار ما را وادار می‌کند تا به‌ ارزش خدماتی که به‌ مشتریان خود ارائه می‌دهیم و شیوه دستیابی‌ به ‌آن‌ها فکر‌ کنیم.
• نشان‌دهنده ارتباطات: بوم مدل کسب و کار در اصل تک‌ صفحه گرافیکی است که نشان‌ می‌دهد که قسمت‌های‌ مختلف مدل چگونه با هم در ارتباط هستند؛ در صورتی‌ که تشخیص چنین موضوعی با یک‌ برنامه‌ کسب‌و‌کار سنتی امری بسیار دشوار است.
• روان بودن: زیرا به سادگی قابل درک‌ است و می‌توان با آن ارتباط گرفت؛ علاوه بر این می‌توانیم خیلی راحت چشم انداز کار را با تیم خودمان به‌ اشتراک بگذاریم.

همچنین مطالعه نمایید: آشنایی با مارکت پلیس و تفاوت آن با فروشگاه آنلاین

کلام آخر

به طور کلی ما پس از تکمیل بوم مدل کسب و کار، می‌توانیم آن را با سازمان و ذینفعان خود به اشتراک بگذاریم و بازخوردشان را دریافت نماییم. در اصل یک بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) سندس زنده است. به موجب این امر پس از تکمیل آن باید دوباره بررسی نموده و از صحت، به روز بودن و کارآمدی این بوم اطمینان حاصل نماییم. علاوه بر این پس از طراحی کانواس کسب و کار به واسطه تاسیس سایت و دریافت درگاه پرداخت اینترنتی نوین پال می‌توانیم کسب و کارمان را به راحتی آغاز نماییم. برای آشنایی بیشتر با سرویس‌های نوین پال و تفاوت آن با سایر پرداخت یاری‌ها لینک درج شده را مطالعه نمایید.

امیدواریم مقاله آشنایی با بوم مدل کسب و کار و روش طراحی آن برای شما مخاطبان محترم مفید بوده باشد. لطفاً پس از مطالعه کامل این مقاله نظرات و تجارب شخصی خود را در زمینه استفاده از بوم مدل کسب و کار را با ما در نوین پال به اشتراک بگذارید.